پیشوای چهارم شیعیان در روز پنجم شعبان سال 38 هجری یا نیمه جمادی الاول سال 26 هجری در مدینه متولد گردید. مادر بزرگوار آن حضرت شهربانو می باشد. کنیه های ایشان ابوالحسن، ابوالحسین، ابومحمد و ابوعبدالله می باشد، اما القاب ایشان زبن العابدین، سیرالعابدین، سجاد و ... می باشد.

ایشان در خانه نبوت و امامت رشد کرد. صفات عالی او را به قله شرف و بزرگی که پدران بزرگوارش آنهایی که زندگی خود را صرف اصلاح جامعه کرده بودند رساند. از خصائص شخصی ایشان شجاعت و دلیری می توان نام برد. ایشان این خصلت را از جدش حضرت علی (ع) و پدرش امام حسین(ع) که شجاع ترین انسان ها بودند به ارث برده است. بخشودگی از جمله صفات امام سجاد(ع) است که مورخین اشارات زیادی به آن کرده اند. امام زین العابدین(ع) از جمله برجسته ترین مفسرین قرآن کریم بودند.

امامت عنصر زنده در تکوین فکر سیاسی و تمدنی در اسلام است. بدون امامت اسلام امتیاز و فعالیت خود را از دست خواهد داد و یک تن بی روح خواهد بود. دولت اموی مصمم بود که اساس اسلام یعنی نبوت و امامت را با زور نابود کند. امویان با جلوگیری از فعالیت اصولی اهل بیت قصد داشتند دین اسلام را تضعیف کنند. امام زین العابدین (ع) شاهد این آزمایش سخت بود، همانند پدرش امام حسین (ع) که شاهد زمان حکومت معاویه و یزید بود.

علم فقه از جمله بزرگترین و مهمترین علوم اسلامی است که امام سجاد(ع) در این عرصه اهتمام بلیغی ورزیدند پس از این طریق به نشر و اشاعه آن در بین مردم قیام کرد. امام سجاد(ع) خیلی به وعظ مردم توجه می کرد. ایشان در ذم دنیا فرمود: "از شر و فتنه های آن حذر کنید". امام (ع) مردم را از دوستی دنیا که راس همه خطاهاست بر حذر می داشتند و مردم را به اقتدا به بندگان زاهد خدا دعوت می کردند.

در زمان امام سجاد(ع) مختار ثقفی نهضت بزرگ خود را با هدف اجرای عدالت و انتقام از قاتلین سیدالشهداء(ع) اعلام کرد. این انقلاب تا حدی پیروز شد. از اهداف این انقلاب مساوات بین عرب و غیر عرب و انتقام از قاتلین امام حسین(ع) بود.

نهضت امام حسین(ع) از مهمترین نهضت های جهان است که مسیر تاریخ را تغییر داد و این همیشه زنده است که امام سجاد(ع) مهمترین نقش را در آن ایفا کرد. در این نهضت عظیم محنت ها و بلاهای طاقت فرسا به امام زین العابدین(ع) رسید.

زندگی علمی در زمان امام سجاد (ع) به تمام معنی فلج بود. خط سیاسی که دولت اموی در پیش گرفته بود از بدو تاسیس خالی از علم بود و تمام سعی امویان در دور کردن مسلمین از آگاهی علمی بود. در این میان امام زین العابدین (ع) افق درخشانی از علم را به سوی مردم گشود، به طوری که بعضی از سیره نویسان می گویند: علمای دینی از امام سجاد(ع) علوم غیر قابل شمارشی را روایت کرده اند.

دعاهای امام سجاد (ع) که در صحیفه سجادیه جمع شده یکی از ذخایر اسلامی است و از جمله کتاب مهم بلاغت و تربیت اخلاق و ادب در اسلام است. آنچه که به اهمیت صحیفه می افزاید این است که آن در یک زمانی ایراد شد که پر از حوادث وحشتناک و مسائل سیاسی بود که بر زندگی مسلمانان اثر گذاشته بود، صحیفه سجادیه صفحه گسترده ای را برای آگاهی دینی گشوده است.

امام سجاد (ع) در زمان حیات پربرکت خویش از شهرت زیادی برخوردار بوده و قلوب و احساسات مردم را تسخیر کرده بودند. وقتی ولید به خلافت رسید، تصمیم گرفت امام(ع) را بکشد، از این رو سمی به حاکم خود در مدینه فرستاد و دستور داد که آن را با شربت مخلوط کند و به امام بخوراند و بدین گونه امام سجاد(ع) به روایتی در 25 محرم سال 95 ه.ق به شهادت رسیدند.